Η Ολοκληρωμένη Διαχείριση Εχθρών (Integrated Pest Management - IPM) αποτελεί μια αποτελεσματική και περιβαλλοντικά ευαίσθητη δυναμική προσέγγιση για την καταπολέμηση επιβλαβών οργανισμών που στηρίζεται σε ένα συνδυασμό δράσης βιολογικών και μη βιολογικών παραγόντων (παρασιτοκτόνα, φερομόνες φύλου, τροφοελκυστικά ή χρωμοελκυστικά, καλλιεργητικές τεχνικές κ.λπ.). Το πρόγραμμα IPM χτίζεται πάνω σε σύγχρονα δεδομένα σχετικά με το βιολογικό κύκλο των εχθρών και την αλληλεπίδρασή τους με το περιβάλλον, σε συνδυασμό με τις διαθέσιμες μεθόδους ελέγχου παρασίτων. Έτσι, ως μέθοδος αντιμετώπισης των ζωικών εχθρών, η ΙPM είναι απλούστερη, οικονομικότερη και ασφαλέστερη ως προς το αποτέλεσμα.
Ταυτόχρονα, αποφεύγονται πολλά από τα προβλήματα που προκύπτουν από την εφαρμογή φυτοπροστατευτικών προϊόντων, καθώς:
- προστατεύεται η υγεία τόσο των καταναλωτών, όσο και των παραγωγών,
- δεν επιβαρύνεται το περιβάλλον με τοξικές ουσίες,
- εξαλείφονται τα φαινόμενα ανάπτυξης ανθεκτικότητας των εντόμων, που παρατηρούνται κατά τη χρήση παρασιτοκτόνων, και
- δεν επηρεάζεται η ισορροπία του οικοσυστήματος,
Στόχος της IPM δεν είναι μόνο τα έντομα, αλλά και οι ασθένεις, τα ζιζάνια και οποιαδήποτε άλλη βιολογική απειλή της καλλιέργειας. Έτσι, για να δομηθεί σωστά ένα πρόγραμμα IPM και να είναι αποτελεσματικό, λαμβάνονται υπόψη τα παρακάτω:
- Αποδεκτά επίπεδα επιβλαβών οργανισμών. Δίνεται έμφαση στον έλεγχο. Η εξάλειψη ενός πληθυσμού παρασίτων είναι συνήθως αδύνατη και η προσπάθεια μπορεί να αποβεί δαπανηρή, επικίνδυνη για το περιβάλλον και στο τέλος ανέφικτη. Γι' αυτό το λόγο θεσπίζονται αποδεκτά επίπεδα παρασίτων («όρια δράσης»), τα οποία, αν ξεπεραστούν, σηματοδοτούν την ενεργοποίηση του μηχανισμού καταπολέμησης.
- Προληπτικές καλλιεργητικές πρακτικές. Η επιλογή ποικιλιών που προσαρμόζονται καλύτερα στις περιβαλλοντικές συνθήκες και η διατήρηση υγιών καρπών αποτελούν την πρώτη ζώνη άμυνας, σε συνδυασμό με την καραντίνα και με καλλιεργητικές τεχνικές, όπως η εξυγίανση των καρπών (π.χ. απομάκρυνση των ασθενών φυτών για πρόληψη της εξάπλωσης της ασθένειας).
- Παρακολούθηση (monitoring). Η τακτική παρατήρηση αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της ολοκληρωμένης διαχείρισης επιβλαβών οργανισμών. Οπτικοί έλεγχοι, εντομοπαγίδες και άλλες μέθοδοι μετρήσεων χρησιμοποιούνται για την παρακολούθηση του επιπέδου των επιβλαβών οργανισμών. Η τήρηση αρχείων αυτών των μετρήσεων είναι τόσο απαραίτητη, όσο και η ενδελεχής γνώση της συμπεριφοράς και των κύκλων αναπαραγωγής των αναγνωρισμένων εχθρών της καλλιέργειας.
- Μηχανικός έλεγχος. Όταν ο πληθυσμός ενός παρασίτου φτάσει στο όριο δράσης, οι μηχανικές μέθοδοι ελέγχου αποτελούν την πρώτη επιλογή. Περιλαμβάνουν απλή χειρονακτική απομάκρυνση και ανέγερση εμποδίων για τα έντομα, χρησιμοποιώντας παγίδες και εφαρμογή κενού, ώστε να διαταράξουν την αναπαραγωγή τους.
- Βιολογικός έλεγχος. Φυσικές βιολογικές διεργασίες και μέσα επιτρέπουν το έλεγχο των εχθρών με ελάχιστες περιβαλλοντικές επιπτώσεις και συνήθως με χαμηλό κόστος, έχοντας ως κύριο στόχο την ανάπτυξη των ωφέλιμων οργανισμών που εξοντώνουν τους εχθρούς της καλλιέργειας.
- Χημικός έλεγχος. Συνθετικά φυτοπροστατευτικά προϊόντα χρησιμοποιούνται ΜΟΝΟ όταν και όπως απαιτείται και συνήθως σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους του κύκλου ζωής του εχθρού.